Jaskra
Poprzedni artykuł | Następny artykuł | 
Zespół chorób oka, które prowadzą do postępującego i nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego i komórek zwojowych siatkówki, co powoduje uszkodzenie lub utratę wzroku.
Choroba ta może spotkać osoby w każdym wieku, jednak wraz z wiekiem ryzyko zachorowania wzrasta. Rozwój jaskry często jest podstępny i bezobjawowy, dlatego nawet jeśli nie występują żadne dolegliwości należy przeprowadzać odpowiednie badania okulistyczne, pozwalające wykryć początki jaskry (po 35 roku życia badania powinny być przeprowadzane nie rzadziej niż raz na dwa lata).
Klasyfikacja:
Najprostszy podział klasyfikacyjny wyróżnia jaskrę: pierwotną, wtórną i dziecięcą.
1. Jaskra pierwotna:
Główną rolę grają odchylenia od prawidłowej budowy oka, starzenie się tkanek, a często czynniki nerwowo-naczyniowe i inne, nie zawsze uchwytne. Ten rodzaj jaskry dzieli się na jaskrę:
Szczególnym typem jaskry jest jaskra normalnego ciśnienia. U pacjentów z tym schorzeniem występuje charakterystyczne dla jaskry uszkodzenie tarczy nerwu wzrokowego oraz ubytki w polu widzenia przy prawidłowych wartościach ciśnienia wewnątrzgałkowego. Ta cecha choroby dodatkowo utrudnia jej wczesną diagnostykę. Na opisywany rodzaj jaskry szczególnie narażone są kobiety oraz osoby z niskim ciśnieniem tętniczym i/lub z tendencją do wystąpienia stanów naczynioskurczowych. Obecnie uważa się, iż jaskra normalnego ciśnienia wynika z wyjątkowej wrażliwości włókien nerwowych na ciśnienie wewnątrzgałkowe - nawet, jeśli jest ono prawidłowe. Być może w patomechanizmie choroby istotną rolę odgrywają również miejscowe zmiany naczyniowe, prowadzące do niedokrwienia przedniej części nerwu wzrokowego. Leczenie jest takie samo jak w przypadku JPOK.
2. Jaskra wtórna:
Wywołana jest miejscowymi chorobami oka: stanami zapalnymi różnego rodzaju, urazami i ich następstwami, pęcznieniem soczewki lub jej zwichnięciem, chorobami naczyniowymi i nowotworami. W jej leczeniu ważna jest równoczesna terapia choroby podstawowej.
3. Jaskra dziecięca (wrodzona):
Jaskra wrodzona wynika z nieprawidłowej budowy gałki ocznej. Choroba objawia się łzawieniem, światłowstrętem, skurczem powiek. Dzieci z tym schorzeniem mają powiększoną średnicę rogówki.
Często można również zauważyć zmętnienie rogówek (są matowe i nieprzejrzyste). Leczenie (jedynie chirurgiczne) powinno być przeprowadzone jak najszybciej.
Objawy:
| Rodzaj jaskry: | Objawy podmiotowe: | Objawy przedmiotowe: |
| Jaskra z otwartym kątem przesączania: | ||
| Najczęściej bezobjawowa | - Przedni odcinek oka bez zmian - tarcza nerwu wzrokowego: - poszerzone wnęki (C/D powyżej 0,5) - wybroczyny na tarczy - gałka oczna palpacyjnie prawidłowo napięta | |
| Jaskra z zamkniętym kątem przesączania: | ||
| Forma ostra | - silny ból oka i głowy - zamglenie widzenia - nudności - wymioty | - oko czerwone: zadrażnione - źrenica szeroka, sztywna - rogówka przymglona - komora przednia płytka - gałka palpacyjnie twarda |
| Forma chroniczna | - sporadyczne bóle oka często nad oczodołami - okresowe zamglenie widzenia - "koła tęczowe" | - dodatni wynik testu oświetlenia tęczówki - gałka oczna palpacyjnie bardziej napięta - rogówka przezierna - komora przednia płytka - dodatni wynik testu oświetlenia - przez wąską średnicę można zauważyć prawidłową tarczę n-II lub nieznacznie poszerzoną wnękę na tarczy |
| Jaskra wrodzona dzieci do 3 r. życia: | ||
| - światłowstręt - łzawienie - skurcz powiek - dziecko robi wrażenie cierpiącego | - rogówka duża, przymglona - dno niewidoczne - gałka palpacyjnie najczęściej twarda | |
| Jaskra dziecięca i młodzieńcza: | ||
| - nie charakterystyczne bóle oczu i głowy - okresowe przymglenia widzenia - często uporczywe zapalenie spojówek | - głęboka komora przednia - tarcza nerwu wzrokowego blada z zagłębieniem C/D powyżej 0,5 - gałka oczna badana palpacyjnie może być twarda - często spotykana krótkowzroczność | |
Rozpoznanie:
Jaskrę może rozpoznać każdy okulista. Po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu lekarskiego i określeniu czynników ryzyka można rozpoznać zagrożenie jaskrą. By stwierdzić występowanie jaskry i określić typ należy wykonać wszystkie z podanych badań:
Jeśli wykryte zmiany są małe i niejednoznaczne należy pogłębić diagnostykę o:
Gdy rozpoznano jaskrę lub zagrożenie jaskrą (podejrzenie) należy być pod stałą opieką okulistyczną i regularnie wykonywać powyższe badania diagnostyczne w celu określenia, czy następuje pogorszenie (progresja choroby). W jaskrze już rozpoznanej najważniejsze badania, poza rutynowym pomiarem ciśnienia wewnątrzgałkowego, to komputerowe pole widzenia, HRT i GDX.
Leczenie:
Jaskra jest chorobą na całe życie. Istotą i celem leczenia jaskry jest jej zatrzymanie, możliwie na jak najwcześniejszym etapie, zanim wystąpią duże ubytki w polu widzenia. Ubytków tych nie da się już cofnąć, ale można próbować zahamować ich postęp.
Jaskrę leczą tylko lekarze okuliści. Najczęściej robią to w Poradniach Jaskrowych (publicznych i prywatnych), które muszą dysponować specjalistycznym sprzętem.
Pierwszym etapem w leczeniu jaskry jest leczenie farmakologiczne (zachowawcze), za pomocą kropli wpuszczanych do oka, których zadaniem jest obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego i poprawa ukrwienia nerwu wzrokowego.
Leki muszą być stosowane zgodnie z zaleceniem lekarza. Nie wolno zaprzestać ich podawania nawet jeśli subiektywnie nie zauważa się efektów ich działania. Przerwanie leczenia może spowodować gwałtowny wzrost ciśnienia i poważne uszkodzenie wzroku.
Jeśli to nie pomaga, a jaskra postępuje, można wykonać zabieg laserowy lub częściej chirurgiczny, który ma na celu udrożnienie drogi odpływu cieczy z oka. Takie zabiegi wykonuje się w znieczuleniu miejscowym.
Przyczyny:
W prawidłowych warunkach błona naczyniowa oka wytwarza pewną ilość płynu, który utrzymuje gałkę oczną w określonym napięciu. Nadmiar płynu uchodzi poprzez skomplikowany system odpływu do naczyń żylnych spojówki i nadtwardówki (a stąd do ogólnego krwiobiegu), częściowo również do przestrzeni chłonnych naczyniówki.
Równowaga między przypływem i odpływem tego płynu warunkuje prawidłowe ciśnienie śródoczne, wahające się w granicach 15-24 mm Hg. Zakłócenie tej równowagi (najczęściej przez przeszkody w prawidłowym odpływie lub zaburzenia naczyniowe) prowadzi do wzrostu ciśnienia, ucisku drobnych naczyń, zastoju krwi i dalszych następstw.
Ciśnienie wewnątrzgałkowe (śródoczne) może się zmieniać w zależności od pory dnia i wpływa na nie wiele czynników, między innymi rytm serca, ilość przyjmowanych płynów oraz pozycja ciała. Te naturalne wahania nie są szkodliwe dla oka. Chociaż wysokie ciśnienie śródoczne samo w sobie nie dowodzi występowania jaskry, jako że prawidłowe wartości mogą się różnić w zależności od osoby, to jednak bywa jednym z sygnałów, iż rozwija się jaskra.
Czynniki ryzyka:
Profilaktyka:
